Thời gian thử việc là gì? Quy định và quyền lợi người lao động cần biết

By ThinhĐăng ngày:

Bắt đầu công việc mới luôn là khoảng thời gian đầy hứng khởi nhưng cũng không ít thử thách đối với người lao động. Thời gian thử việc được xem như bước khởi đầu quan trọng, nơi doanh nghiệp đánh giá năng lực và thái độ, còn nhân viên thể hiện khả năng thích ứng và tinh thần cầu tiến. Đây chính là giai đoạn mở ra cơ hội để hai bên tiến tới mối quan hệ hợp tác lâu dài, ổn định và cùng phát triển.

Thời gian thử việc là gì?

Thời gian thử việc là khoảng thời gian người lao động bắt đầu làm việc tại doanh nghiệp để chứng minh năng lực, kỹ năng và mức độ phù hợp với vị trí được tuyển dụng. Đây cũng là giai đoạn doanh nghiệp đánh giá thái độ làm việc, khả năng thích nghi và hiệu quả công việc của nhân viên trước khi đưa ra quyết định ký hợp đồng chính thức.

Doanh nghiệp không chỉ đánh giá kỹ năng, mà còn nhìn vào thái độ và trách nhiệm.

Theo Bộ luật Lao động 2019, thời gian thử việc được xem là một phần trong quan hệ lao động nhưng chưa phát sinh toàn bộ quyền và nghĩa vụ như hợp đồng chính thức. Giai đoạn này giúp hai bên có cơ hội quan sát, điều chỉnh kỳ vọng và xác định liệu mối quan hệ hợp tác có thể tiếp tục lâu dài hay không.

Với người lao động, thử việc là dịp thể hiện năng lực chuyên môn, khả năng giao tiếp và sự phù hợp với văn hóa doanh nghiệp. Còn với người sử dụng lao động, đây là công cụ giúp tuyển chọn đúng người, đúng việc, đảm bảo chất lượng nhân sự và giảm thiểu rủi ro tuyển dụng.

Quy định pháp luật về thời gian thử việc

Theo Bộ luật Lao động 2019 (Điều 25–27) và các Nghị định hướng dẫn như 145/2020/NĐ-CP, 12/2022/NĐ-CP, thời gian thử việc được quy định cụ thể tùy theo tính chất và trình độ của công việc. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng giúp bảo vệ quyền lợi của người lao động, đồng thời tạo khuôn khổ rõ ràng cho doanh nghiệp trong quá trình tuyển dụng.

Cụ thể, người giữ chức danh quản lý doanh nghiệp có thể thử việc tối đa 180 ngày; người làm công việc chuyên môn, kỹ thuật cần trình độ cao đẳng trở lên có thể thử việc tối đa 60 ngày; công việc yêu cầu trình độ trung cấp, công nhân kỹ thuật hoặc nhân viên nghiệp vụ là 30 ngày; còn với các công việc đơn giản khác, thời gian thử việc không vượt quá 6 ngày làm việc.

Pháp luật cũng nêu rõ, mỗi vị trí chỉ được thử việc một lần và người lao động không phải thử việc nếu đã có kinh nghiệm hoặc từng làm công việc tương tự tại doanh nghiệp. Ngoài ra, người sử dụng lao động không được yêu cầu thử việc khi tuyển dụng lao động làm việc theo hợp đồng có thời hạn dưới 1 tháng. Những quy định này giúp đảm bảo sự minh bạch, công bằng và hạn chế tình trạng kéo dài thử việc trái luật.

Mức lương thử việc theo quy định hiện hành

Theo quy định của Bộ luật Lao động 2019, mức lương trong thời gian thử việc do hai bên thỏa thuận nhưng không được thấp hơn 85% so với mức lương của công việc tương ứng khi ký hợp đồng chính thức. Đây là nguyên tắc nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động, đồng thời phản ánh công sức và thời gian họ bỏ ra trong giai đoạn đánh giá năng lực.

Việc chi trả lương thử việc cần được thực hiện đúng kỳ hạn, tương tự như nhân viên chính thức. Ngoài ra, doanh nghiệp vẫn có thể thưởng hoặc hỗ trợ phụ cấp tùy chính sách nội bộ. Người lao động cần lưu ý rằng trong giai đoạn này, họ thường chưa bắt buộc tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế hoặc bảo hiểm thất nghiệp trừ khi hai bên có thỏa thuận riêng.

Ví dụ, nếu mức lương chính thức cho vị trí kế toán là 10 triệu đồng, thì mức lương thử việc hợp pháp tối thiểu phải đạt 8,5 triệu đồng. Một số doanh nghiệp có thể chi trả cao hơn để thu hút nhân sự giỏi hoặc tạo động lực cho nhân viên. Tuy nhiên, nếu trả thấp hơn 85% hoặc chậm trả lương thử việc, doanh nghiệp có thể bị xử phạt hành chính theo quy định tại Nghị định 12/2022/NĐ-CP.

Mức lương thử việc hợp lý không chỉ thể hiện sự công bằng mà còn góp phần xây dựng niềm tin, giúp người lao động gắn bó lâu dài sau khi được tuyển dụng chính thức.

Hợp đồng thử việc và các điều khoản bắt buộc

Hợp đồng thử việc là văn bản thể hiện sự thỏa thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động trước khi ký hợp đồng chính thức. Dù mang tính tạm thời, nhưng hợp đồng này có giá trị pháp lý, giúp xác định rõ quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm của hai bên trong giai đoạn thử việc.

Pháp luật quy định hợp đồng thử việc phải được lập bằng văn bản và ghi rõ các nội dung cơ bản: chức danh công việc, thời gian thử việc, mức lương, thời giờ làm việc, quyền chấm dứt hợp đồng và các điều khoản khác do hai bên thống nhất. Trong trường hợp công việc chỉ yêu cầu thử việc dưới 6 ngày làm việc, doanh nghiệp có thể thỏa thuận miệng nhưng vẫn nên có bằng chứng xác nhận để tránh tranh chấp.

Điểm khác biệt quan trọng giữa hợp đồng thử việc và hợp đồng lao động chính là phạm vi quyền lợi. Người lao động trong thời gian thử việc chưa bắt buộc đóng bảo hiểm xã hội, nhưng vẫn được trả lương và hưởng các điều kiện làm việc an toàn, tôn trọng nhân phẩm. Nếu doanh nghiệp không ký hợp đồng thử việc mà chỉ yêu cầu làm thử, người lao động hoàn toàn có quyền yêu cầu xử lý vi phạm theo quy định tại Nghị định 12/2022/NĐ-CP.

Một hợp đồng thử việc rõ ràng, minh bạch giúp cả hai bên chủ động về nghĩa vụ và kỳ vọng, đồng thời hạn chế rủi ro pháp lý khi xảy ra tranh chấp lao động.

Quyền, nghĩa vụ và chấm dứt hợp đồng thử việc

Trong thời gian thử việc, người lao động có quyền được trả lương đúng thỏa thuận, được làm việc trong điều kiện an toàn và được đối xử bình đẳng như nhân viên chính thức. Họ cũng có quyền chấm dứt hợp đồng bất kỳ lúc nào nếu cảm thấy công việc không phù hợp, chỉ cần báo trước cho doanh nghiệp theo thời gian hợp lý. Doanh nghiệp cũng có quyền tương tự nếu người lao động không đáp ứng yêu cầu công việc, nhưng phải thông báo kết quả rõ ràng và đúng thời hạn đã cam kết.

Bên cạnh quyền lợi, người lao động cần tuân thủ nội quy lao động, bảo vệ tài sản, giữ bí mật kinh doanh và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Đây là cơ sở quan trọng để doanh nghiệp đánh giá năng lực, tinh thần trách nhiệm và thái độ làm việc trước khi quyết định ký hợp đồng lao động chính thức.

Khi kết thúc giai đoạn thử việc, doanh nghiệp phải thông báo kết quả bằng văn bản. Nếu người lao động đạt yêu cầu, hai bên sẽ tiến hành ký hợp đồng chính thức; ngược lại, doanh nghiệp có thể chấm dứt hợp đồng mà không cần bồi thường. Tuy nhiên, nếu tự ý kéo dài thời gian thử việc hoặc không ra quyết định đúng hạn, doanh nghiệp có thể bị xử phạt hành chính theo quy định tại Nghị định 12/2022/NĐ-CP.

Nhìn chung, giai đoạn thử việc vừa là cơ hội vừa là phép thử. Người lao động hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình sẽ dễ dàng bảo vệ lợi ích, còn doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định sẽ xây dựng được môi trường làm việc công bằng và đáng tin cậy.

Kinh nghiệm và lời khuyên khi ký hợp đồng thử việc

Để quá trình thử việc diễn ra thuận lợi, người lao động nên chủ động tìm hiểu kỹ về doanh nghiệp, mô tả công việc và các điều khoản trong hợp đồng trước khi ký. Việc nắm rõ yêu cầu công việc giúp bạn chuẩn bị tốt hơn, tránh tình trạng lúng túng hay sai sót trong những ngày đầu làm việc.

Khi thương lượng lương thử việc, hãy thể hiện sự tự tin nhưng vẫn linh hoạt. Bạn có thể đề xuất mức lương phù hợp với năng lực, đồng thời khéo léo nhấn mạnh giá trị bản thân mang lại cho doanh nghiệp. Mức lương hợp lý không chỉ thể hiện sự công bằng mà còn tạo động lực để bạn phấn đấu trong thời gian thử việc.

Trong giai đoạn này, tác phong và thái độ là yếu tố then chốt. Hãy đúng giờ, chủ động học hỏi, tiếp thu góp ý và thể hiện tinh thần cầu tiến. Doanh nghiệp thường đánh giá cao những người sẵn sàng thích nghi và thể hiện nỗ lực vượt mong đợi. Ngoài ra, việc giao tiếp tích cực và hợp tác tốt với đồng nghiệp cũng góp phần giúp bạn nhanh chóng hòa nhập môi trường mới.

Một kỳ thử việc thành công không chỉ dựa vào năng lực chuyên môn, mà còn ở cách bạn chứng minh sự nghiêm túc và trách nhiệm với công việc. Đó chính là bước đệm vững chắc để bạn được ký hợp đồng chính thức và phát triển sự nghiệp lâu dài.

Các câu hỏi thường gặp về thời gian thử việc

Thời gian thử việc có tính vào thâm niên làm việc không?
Thông thường, giai đoạn thử việc không được tính vào thâm niên để hưởng trợ cấp thôi việc hay nghỉ phép năm, trừ khi doanh nghiệp có thỏa thuận cộng dồn trong hợp đồng chính thức.

Người lao động nghỉ trong thời gian thử việc có cần báo trước không?
Người lao động được quyền nghỉ bất kỳ lúc nào mà không cần báo trước, trừ khi hợp đồng thử việc quy định khác. Tuy vậy, việc thông báo sớm vẫn thể hiện sự tôn trọng và giúp duy trì mối quan hệ tốt đẹp.

Khi công ty hủy kết quả thử việc, có phải bồi thường không?
Doanh nghiệp có thể chấm dứt thử việc nếu người lao động không đạt yêu cầu, nhưng phải thông báo rõ ràng và đúng thời điểm. Nếu đơn phương chấm dứt trái luật hoặc gây thiệt hại, người lao động có quyền yêu cầu bồi thường theo quy định.

Thời gian thử việc là bước khởi đầu quan trọng, giúp người lao động chứng minh năng lực và doanh nghiệp tìm được nhân sự phù hợp. Khi cả hai bên cùng tôn trọng thỏa thuận, thực hiện đúng quy định và thể hiện thiện chí hợp tác, giai đoạn này sẽ trở thành nền tảng vững cho mối quan hệ lao động hiệu quả và công bằng.

Trí Nhân

Về Tác Giả

Thinh

Sao chép thành công