Phương pháp so sánh là gì và lợi ích của việc áp dụng?

Phương pháp so sánh là gì trong hoạt động kinh doanh? Thắc mắc này sẽ được giải thích ngay sau đây.

Phương pháp so sánh là gì?

Phương pháp so sánh được xem là một trong những cách được sử dụng phổ biến và lâu đời nhất trong phân tích hoạt động kinh doanh. Nói một cách đơn giản, đây là cách thức đối chiếu các số liệu, chỉ tiêu, hiện tượng kinh tế,… đã được lượng hóa.

“Phương pháp so sánh thường được thực hiện giữa các sự việc có tính chất tương tự để người thực hiện so sánh có thể đánh giá mức độ biến động của các chỉ tiêu cũng như xác định xu hướng tiếp theo.”

Ưu nhược điểm của phương pháp so sánh

Việc áp dụng phương pháp so sánh đóng vai trò to lớn đối với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Kết quả của quá trình so sánh này sẽ cho phép người thực hiện tổng hợp được những nét chung, nét riêng của các hiện tượng kinh tế, từ đó đưa ra nhận xét khách quan về những mặt phát triển tốt và những mặt còn hạn chế nhằm tìm các giải pháp quản lý tối ưu cho từng trường hợp cụ thể.

Nói cách khác, hoạt động phân tích kinh doanh có ý nghĩa khá quan trọng trong sự phát triển của một công ty. Điều này không chỉ giúp các nhà quản lý có được cái nhìn tổng quan về  bức tranh phát triển hiện tại của doanh nghiệp mà còn có khả năng giúp họ định hướng những bước đi tiếp theo. Trên thực tế, doanh nghiệp cần phải hiểu được bản chất của phương pháp so sánh là gì và kết hợp cùng nhiều phương pháp để cho ra kết quả nghiên cứu tốt nhất.

Tuy nhiên, sự so sánh có thể là bãi mìn khiến bạn mất tập trung và ngăn cản bạn theo đuổi tầm nhìn lớn hơn của mình.

Các đặc điểm cơ bản của phương pháp so sánh

Để tiến hành thực hiện phương pháp so sánh thì cần phải xác định những đặc điểm cơ bản liên quan đến nó. Cụ thể như sau:

Lựa chọn tiêu chuẩn để thực hiện so sánh

Tiêu chuẩn so sánh được hiểu là chỉ tiêu được chọn để làm nền tảng so sánh, thuật ngữ chuyên môn gọi là kỳ gốc so sánh. Dựa trên mục đích thực hiện nghiên cứu mà người ta sẽ cân nhắc chọn kỳ gốc thích hợp nhất.

Chẳng hạn như mục đích là đánh giá xu hướng phát triển thì có thể chọn kỳ gốc là tài liệu kế hoạch của năm vừa rồi. Nếu mục đích là đánh giá tình hình hoạt động thực tế, dự đoán các yếu tố tương lai thì có thể cân nhắc kỳ gốc so sánh là các mục tiêu, định mức đã dự kiến.

Ðiều kiện so sánh

Để phương pháp so sánh thể hiện đúng ý nghĩa của nó thì đòi hỏi các chỉ tiêu phải có tính đồng nhất. Trên thực tế, người thực hiện cần quan tâm cả về mặt thời gian lẫn không gian của các chỉ tiêu và điều kiện có thể so sánh được. Dưới đây là một số điều kiện so sánh cần phải cân nhắc:

Thời gian: các chỉ tiêu được tính trong cùng một khoảng thời gian hạch toán và buộc phải thống nhất những đặc điểm liên quan đến nội dung kinh tế, phương pháp tính toán và đơn vị đo lường.

Không gian: yêu cầu các chỉ tiêu khi thực hiện phương pháp so sánh cần phải được quy đổi về cùng một trạng thái quy mô cũng như điều kiện kinh doanh tương tự nhau.

Kỹ thuật so sánh

Các nhà nghiên cứu có thể sử dụng các kỹ thuật so sánh dưới đây để đảm bảo mục tiêu so sánh có thể đưa ra kết quả chính xác nhất:

So sánh bằng trị số tuyệt đối: là cách biểu thị quy mô, khối lượng của một chỉ tiêu được so sánh nào đó. Người ta thường gọi đó là trị số của chỉ tiêu kinh tế và là căn cứ để tính được những số liệu tương tự khác.

Khi thực hiện so sánh bằng số tuyệt đối có nghĩa là so sánh giữa trị số nêu trên của chỉ tiêu kinh tế của kỳ đang phân tích so với kỳ gốc. Kết quả so sánh có thể sẽ biểu hiện được một vài biến động về khối lượng hay quy mô của các hiện tượng kinh tế.

So sánh bằng số tương đối: tùy theo yêu cầu phân tích mà người thực hiện sẽ lựa chọn loại số tương đối thích hợp nhất. Cụ thể như số tương đối kết cấu, số tương đối hoàn thành kế hoạch theo tỷ lệ,… Nó phản ánh khá chính xác khả năng hoàn thành kế hoạch của chỉ tiêu kinh tế đang được phân tích và so sánh.

So sánh mức biến động theo hướng quy mô phát triển: đây là kết quả so sánh của phép trừ giữa trị số của kỳ phân tích với trị số kỳ gốc so sánh. Chúng đã được điều chỉnh theo hệ số của chỉ tiêu phân tích và có liên quan đến việc hình thành xu hướng của quy mô chung. Khi cân nhắc đúng xu hướng quy mô phát triển chung sẽ mang đến nhiều lợi ích khi nhà quản lý đánh giá đường hướng đi tiếp của doanh nghiệp trong tương lai.

So sánh bằng số bình quân: Số bình quân được đánh giá là một dạng đặc biệt của số tương đối bởi vì nó có khả năng biểu hiện các tính chất và đặc điểm chung về mặt số lượng của một đơn vị hoặc một tổng thể nào đó có cùng tính chất. Từ đó, người ta sẽ nhận dạng các đặc trưng chung của các bộ phận trong quá trình phân tích so sánh.

So sánh bằng số bình quân động thái: được hiểu là cách so sánh số tương đối kết cấu và thể hiện tỉ trọng chênh lệch của từng bộ phận trong tổng số giữa kỳ phân tích với kỳ gốc so sánh của một số chỉ tiêu phân tích. Con số bình quân động thái sẽ phản ánh khá chính xác biến động bên trong của chỉ tiêu ấy trong một khoảng thời gian nào đó, có thể cố định hoặc thay đổi liên tục.

Ví dụ về việc thực hiện phương pháp so sánh tại các doanh nghiệp

Ngoài các thông tin lý thuyết về phương pháp so sánh là gì trong kinh doanh, bài viết sẽ đề cập đến ví dụ cụ thể để bạn có thể nhìn nhận vấn đề chính xác hơn.

Cụ thể, công ty A muốn tiến hành thực hiện phương pháp so sánh để có thể cân nhắc khắc phục những hạn chế còn tồn tại trong doanh nghiệp ở năm 2021 đồng thời xây dựng hướng đi phát triển mới vào năm 2022. Họ sẽ cần làm những điều gì?

Đầu tiên, cần xác định kỳ gốc so sánh căn cứ vào mục đích cụ thể của hoạt động phân tích này. Công ty A sẽ so sánh các số liệu thực hiện với các số liệu định mức giúp đánh giá mức biến động so với mục tiêu đề ra.

Nếu công ty A mong muốn nghiên cứu nhịp độ tăng trưởng của hiện tượng kinh tế, có thể là doanh thu bán hàng thì thực hiện so sánh số liệu kỳ phân tích với cùng kỳ năm ngoái hoặc so sánh trực tiếp với kỳ trước. Cùng phương thức đó, doanh nghiệp sẽ nghiên cứu được tốc độ kinh doanh trong từng khoảng thời gian.

Trong trường hợp công ty A cần đánh giá tiến độ phấn đấu của nhân viên thì có thể so sánh số liệu liên quan đến thông số kinh tế kỹ thuật tiên tiến hoặc trung bình.

Còn khi cần nhận xét điểm mạnh, điểm yếu ở nội tại doanh nghiệp thì nên cân nhắc so sánh số liệu với doanh nghiệp là đối thủ cạnh tranh có quy mô tương đương. Về khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường, doanh nghiệp có thể so sánh liệu thực tế với mức hợp đồng đã ký

Trên đây là một số vấn đề liên quan đến phương pháp so sánh là gì trong hoạt động kinh doanh, hi vọng rằng bạn sẽ có được những thông tin bổ ích cho quá trình tìm hiểu các thuật ngữ kinh tế cũng như các phương thức đánh giá, phân tích kinh doanh.

Pha Lê