5 dấu hiệu nhận biết ứng viên “diễn sâu” trong buổi phỏng vấn

Buổi phỏng vấn diễn ra gần như hoàn hảo: ứng viên trả lời lưu loát, giao tiếp tự tin, thần thái chuyên nghiệp, ánh mắt đầy quyết đoán, CV đẹp miễn chê, chỉ nhìn qua cũng đủ khiến bạn tin rằng mình vừa tìm được một nhân tố sáng giá. Mọi thứ đều “đúng gu” đến mức bạn tự hỏi liệu có phải mình vừa gặp được “người trong mộng”.

Thế nhưng, chỉ vài tuần sau khi bắt đầu công việc, bạn bắt đầu cảm thấy có điều gì đó không ổn. Ứng viên đầy triển vọng ngày nào giờ lại tỏ ra lúng túng với công việc, thiếu tinh thần chủ động, thậm chí khó hòa nhập với văn hóa công ty. Mọi thứ cứ như thể người bạn đã tuyển và người đang làm việc là hai người hoàn toàn khác nhau. Lúc này, bạn mới cay đắng nhận ra mình đã tuyển nhầm một ứng viên “diễn sâu”.

Đây là “cú trượt” mà không ít nhà tuyển dụng từng gặp phải và mỗi lần nhắc lại đều là một bài học nhớ đời. Vậy có dấu hiệu nào để sớm nhận ra “vai diễn” ấy và chọn đúng người thực sự phù hợp ngay từ đầu?

Dấu hiệu nhận biết ứng viên “diễn sâu” khi phỏng vấn

“Khi phỏng vấn, một ứng viên diễn sâu thường sẽ cố gắng tạo ấn tượng mạnh mẽ nhưng lại thiếu sự chân thành, từ cách trả lời câu hỏi cho đến những cử chỉ và biểu cảm không tự nhiên.”

Trả lời quá hay nhưng thiếu tự nhiên

Có những ứng viên bước vào phòng phỏng vấn với sự chuẩn bị kỹ lưỡng đến mức hơi quá đà. Họ học thuộc gần như mọi câu hỏi phổ biến, luyện cách trả lời trôi chảy như trích từ sách hoặc copy đâu đó trên mạng. Nào là “Em có tư duy phản biện, thích nghi tốt và luôn hướng đến hiệu suất tối đa”, rồi “Trong công việc, em thường đặt câu hỏi ngược lại để đánh giá toàn diện vấn đề, từ đó đưa ra giải pháp tối ưu hơn”. “Không chê vào đâu được, nhưng nếu tinh ý, bạn sẽ cảm nhận được đó giống như một đoạn kịch bản đã được chuẩn bị quá kỹ càng. Nó thiếu đi sự chân thành, sự mộc mạc thường thấy ở những người thật sự hiểu rõ về chính mình” – chị Trần Ngọc Mai, Headhunter chia sẻ.

Để “phá vai” nhẹ nhàng, chị Mai cho rằng bạn chỉ cần thay đổi cách đặt câu hỏi một chút. Thay vì hỏi chung chung như “Bạn nghĩ mình có điểm mạnh gì?”, hãy thử đi vào tình huống cụ thể hơn “Bạn từng bị sếp phê bình về điều gì? Khi đó bạn phản ứng ra sao?” hay “Hiệu suất cao là gì với bạn? Bạn có thể kể một lần bạn đạt được điều đó không? Cụ thể là bạn đã làm gì, kết quả ra sao?”. Những câu hỏi này buộc ứng viên phải chia sẻ trải nghiệm thật và chỉ vài phút sau khi đổi hướng câu hỏi thôi, bạn sẽ nhìn ra ngay người đang ngồi trước mặt là một người từng va vấp, từng làm thật hay chỉ là một “diễn viên” thuộc thoại cực kỳ tốt.

Trả lời thiếu nhất quán

Khởi đầu rất ấn tượng, trả lời câu nào ra câu đó, thái độ tự tin, lời lẽ chỉn chu nhưng rồi khi bắt đầu được hỏi kỹ hơn, dồn dập hơn hoặc chuyển hướng bất ngờ, sự thiếu nhất quán bắt đầu lộ ra. Đây cũng là dấu hiệu của một ứng viên “diễn sâu”, chị Ngọc Mai nhận định.

Chị kể thêm về tình huống từng gặp phải, có ứng viên lúc đầu nói rất dõng dạc rằng “Em phù hợp với môi trường có quy trình rõ ràng, hệ thống bài bản” nhưng chỉ vài phút sau, khi đề cập đến nơi làm việc lý tưởng thì lại hào hứng: “Em thích làm ở startup vì mọi thứ linh hoạt, thoải mái, không gò bó. Hoặc có người mạnh miệng nói “Em thành thạo Excel nâng cao, xử lý báo cáo rất nhanh” nhưng khi được hỏi nhẹ một câu: “Bạn thường dùng Pivot Table trong trường hợp nào?” thì im bặt hoặc vòng vo rồi né qua chuyện khác.

“Những lúc như thế này, mình thường đặt câu hỏi chéo, hỏi lại cùng chủ đề nhưng theo ngữ cảnh khác. Nếu ứng viên thực sự có kinh nghiệm, họ sẽ trả lời trôi chảy, thống nhất. Còn nếu là kịch bản dựng sẵn kiểu gì cũng có lúc hở sườn”, chị Mai chia sẻ.

Dễ dàng đồng ý mà không phản biện

Một dấu hiệu khác dễ gặp ở những ứng viên “diễn sâu” là họ thường chọn cách an toàn tuyệt đối: gật đầu với mọi thứ. “Mình hỏi gì cũng đồng tình, đưa ra quan điểm gì cũng tán thành, thậm chí khi nói về văn hóa công ty hay quy trình nội bộ, họ cũng khen “hợp”, “thích”, “tốt” ngay mà không cần suy nghĩ quá lâu”, chị Ngọc Mai tiết lộ. Những ứng viên này thường né tránh phản biện, không đưa ra góc nhìn riêng và gần như chỉ cố gắng nói những điều họ nghĩ nhà tuyển dụng muốn nghe. Đó có thể là dấu hiệu của sự thiếu chính kiến hoặc tệ hơn họ đang cố đóng một vai ứng viên hoàn hảo để ghi điểm nhanh.

Với trường hợp này, chị Ngọc Mai sẽ đưa ra tình huống giả định buộc ứng viên phải lựa chọn và thể hiện quan điểm bằng cách câu hỏi như “Nếu sếp yêu cầu bạn làm theo cách mà bạn cho là không hiệu quả, bạn sẽ làm gì?” hay “Nếu bạn không đồng ý với quyết định của nhóm, bạn sẽ phản hồi thế nào?”. “Những câu hỏi này không có đúng sai, điều mình cần là xem ứng viên có dám bày tỏ chính kiến hay không và cách họ phản biện có tinh tế, có mang tính xây dựng, có logic không. Vì trong môi trường làm việc thực tế, sự phản biện đúng lúc và đúng cách mới là điều tạo ra giá trị thật sự”, chị giải thích.

Thường xuyên nhắc đến các từ khóa mà nhà tuyển dụng yêu cầu

Đã bao giờ bạn nghe ứng viên thường xuyên lặp lại những từ khóa được nhấn mạnh trong mô tả công việc để chứng minh mình “match” với vị trí chưa? Ví dụ, bạn nhấn mạnh “cần người chủ động”, “chịu áp lực tốt”, “hiểu rõ về thị trường A” thì trong suốt buổi phỏng vấn, họ sẽ cố gắng nhét những cụm đó vào hầu hết các câu trả lời kiểu như “Em là người rất chủ động trong công việc, nhất là khi xử lý áp lực cao…”, “Em cũng có nhiều trải nghiệm với thị trường A, nên rất tự tin…” hay “Khả năng chịu áp lực của em khá tốt, đặc biệt là trong môi trường năng động như công ty mình…”

Nếu mọi thứ chỉ xoay quanh những từ khóa ấy mà thiếu chiều sâu và trải nghiệm cụ thể phía sau thì rất có thể đây chỉ là một màn trình diễn có chủ đích để “đọc đúng đáp án” chứ không thực sự hiểu bản chất công việc.

Trong tình huống này, chị Ngọc Mai khuyên rằng: “Đừng ngại hỏi tiếp Bạn có thể kể lại một lần bạn chủ động trong công việc mà bạn thấy tự hào nhất không? Áp lực cụ thể mà bạn từng đối mặt là gì và bạn đã vượt qua nó như thế nào? Bạn hiểu thị trường A ở góc độ nào? Có thể chia sẻ quan điểm của bạn về xu hướng hiện tại không?”. Khi hỏi sâu như vậy, bạn sẽ dễ nhận ra ngay đâu là người thực sự từng làm và đâu là người chỉ đang cố “bấm đúng nút” để tạo ấn tượng”.

Tâng bốc công ty quá mức

Nhiều ứng viên nghĩ rằng càng thể hiện mình thần tượng công ty thì càng ghi điểm nên không ngần ngại “Em đã theo dõi công ty từ rất lâu rồi, em thực sự ngưỡng mộ văn hóa và cách mọi người làm việc ở đây”, “Em thấy công ty mình là môi trường lý tưởng nhất để phát triển sự nghiệp”, “Đây đúng là nơi em luôn mơ ước được làm việc từ khi còn đi học”… Nghe rất dễ mủi lòng phải không? Ai mà chẳng thích được nghe ứng viên khen về công ty.

Thế nhưng đối mặt với các câu hỏi đào sâu như: “Vậy bạn từng đọc hoặc xem gì về công ty khiến bạn ấn tượng nhất?” hay “Điều gì ở văn hóa công ty khiến bạn cảm thấy phù hợp?” thì câu trả lời bắt đầu lạc quẻ, ậm ừ hoặc lặp lại những điều chung chung. Điều này chứng tỏ họ không thực sự tìm hiểu mà chỉ đang cố lấy lòng bằng lời nói. “Người thực sự muốn vào công ty sẽ không chỉ dừng lại ở việc thần tượng, họ sẽ tìm hiểu, trải nghiệm và thường đến buổi phỏng vấn với câu hỏi dành cho bạn, chứ không phải chỉ là một kịch bản khen tặng một chiều”, chị Ngọc Mai nhấn mạnh.

Tuyển dụng đôi khi giống như casting cho một bộ phim dài tập, vai chính là ứng viên, còn bạn vừa là đạo diễn vừa là khán giả. Và tất nhiên, chúng ta không tìm ứng viên “diễn sâu” trong 30 phút” mà là người có thể “diễn vai chính” suốt cả hành trình dài cùng đội ngũ. Thế nên, đừng để những màn trình diễn mượt mà đánh lừa. Chúc bạn tỉnh táo và luôn chọn được “diễn viên” biết sống thật trong vai trò của mình nhé!

Trang Trần